Kathimerini
ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ
Τρεις γενιές της οικογένειας Γκατζογιάννη: ο Νίκος Γκατζογιάννης, η κόρη του Ελένη Γκέιτζ Μπαλτοντάνο και η εγγονή του, κόρη της Ελένης, Αμαλία. Πίσω τους, η πόρτα του πατρικού όπου έζησε και βασανίστηκε η Ελένη. Την ανακαίνιση του σπιτιού επέβλεψε η Ελένη Γκέιτζ, εμπειρία που μετέφερε στο βιβλίο της «Βόρεια της Ιθάκης».
Τρεις γενιές της οικογένειας Γκατζογιάννη: ο Νίκος Γκατζογιάννης, η κόρη του Ελένη Γκέιτζ Μπαλτοντάνο και η εγγονή του, κόρη της Ελένης, Αμαλία. Πίσω τους, η πόρτα του πατρικού όπου έζησε και βασανίστηκε η Ελένη. Την ανακαίνιση του σπιτιού επέβλεψε η Ελένη Γκέιτζ, εμπειρία που μετέφερε στο βιβλίο της «Βόρεια της Ιθάκης».
ΕΤΙΚΕΤΕΣ:
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, καταξιωμένος Ελληνας σκηνοθέτης μού είχε εξομολογηθεί πόσο πολύ το είχε μετανιώσει που συμμετείχε στις διαδηλώσεις κατά της κινηματογραφικής προβολής της διασκευής της «Ελένης» του Νίκου Γκατζογιάννη. «Αλλα μυαλά τότε... άλλο και το πνεύμα της εποχής». Μιλάμε για τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και η πολύκροτη «Ελένη» όχι μόνον δεν μπόρεσε να γυριστεί στα χωριά της Ηπείρου, όπου και διαδραματίστηκαν τα τραγικά γεγονότα του Εμφυλίου, αλλά ομάδες διαδηλωτών προσπάθησαν να παρεμποδίσουν την προβολή της ταινίας στις αίθουσες. Για την ιστορία, πρωταγωνιστής στην κινηματογραφική «Ελένη» ήταν ο πολύς Τζον Μάλκοβιτς.
Το περιστατικό εξέπληξε μονάχα εν μέρει τον ίδιο τον συγγραφέα, τον Νίκο Γκατζογιάννη (ή Νικ Γκέιτζ). Οταν συναντηθήκαμε στα Γιάννενα, θυμήθηκε ότι, ενώ το βιβλίο είχε σαρώσει διεθνώς (κυκλοφόρησε σε 26 γλώσσες και τιμήθηκε με πολλά και σημαντικά βραβεία), όταν μεταφράστηκε στα ελληνικά (από τον σπουδαίο πεζογράφο Αλέξανδρο Κοτζιά) και κυκλοφόρησε, στη συνέντευξη Τύπου προσήλθαν ελάχιστοι δημοσιογράφοι. Ουσιαστικά, η Ελλάδα σνόμπαρε και εκδίωξε το διεθνές μπεστ σέλερ.
Η «Ελένη» είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά το 1983. Τριάντα τρία χρόνια αργότερα, πάρα πολλά έχουν αλλάξει στη χώρα μας και το σίγουρο είναι πως τα γεγονότα που περιγράφονται στο βιβλίο αποτελούν λίγο-πολύ κοινό τόπο σήμερα: αριστεροί αντάρτες που βασανίζουν και εκτελούν αμάχους – μεταξύ αυτών και τη μητέρα του συγγραφέα, την Ελένη του τίτλου. Τότε όμως κάτι τέτοιο ήταν θέμα ταμπού· στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’80 εγκλήματα πολέμου είχε διαπράξει αποκλειστικά και μόνον το στρατόπεδο της Δεξιάς...
Επιτόπια έρευνα
Προϊόν συστηματικής και ενδελεχούς επιτόπιας δημοσιογραφικής έρευνας από τον συγγραφέα (έμπειρο ερευνητικό ρεπόρτερ στους New York Times και στη Wall Street Journal, μεταξύ άλλων), βασισμένη σε δεκάδες συνεντεύξεις με επιζώντες και μάρτυρες, θεμελιωμένη πάνω στην αυτοψία και γραμμένη με τη μαεστρία ενός χαρισματικού αφηγητή, η «Ελένη» παρουσιάζει όλα εκείνα τα βασικά χαρακτηριστικά ενός δυνατού, αμερικανικού non-fiction novel: ιστορική τεκμηρίωση και διασταύρωση πραγματολογικών γεγονότων, δοσμένα όλα με τις συμβάσεις της απαιτητικής λογοτεχνίας.
Η «Κ», αρχής γενομένης από την προσεχή Κυριακή, θα προσφέρει στους αναγνώστες της το εξαιρετικό αυτό αφήγημα σε δύο τόμους (15.1 και 22.1).
Η «Ελένη» θα μπορούσε να ιδωθεί και σαν την έκφραση πόνου ενός γιου που έχασε τη μητέρα του σε τρυφερή ηλικία. Τελευταία στιγμή, κατάφερε να φυγαδεύσει τα παιδιά της, δύο κορίτσια κι ένα αγόρι (ο Γκατζογιάννης ήταν τότε 9 ετών), τα οποία διασώθηκαν στη συνέχεια από τμήματα του Στρατού και αργότερα ενώθηκαν με τον πατέρα τους, ο οποίος ζούσε μετανάστης στην Αμερική.
Με τον Νίκο Γκατζογιάννη συναντηθήκαμε αξημέρωτα στα Γιάννενα για να με οδηγήσει με το αυτοκίνητό του στα χωριά της παιδικής του ηλικίας, κυρίως στον Λια. Εκεί έχει δύο σπίτια: ένα που αγοράστηκε και διαμορφώθηκε σχετικά πρόσφατα και το πατρικό όπου εκτυλίχθηκαν τα δραματικά γεγονότα του 1948. Και αυτό το πρώτο σπίτι (χτίστηκε αρχικά το 1856) έχει ανακαινισθεί. «Ερείπιο ήταν. Ηρθε η κόρη μου και στην ουσία το έχτισε από την αρχή. Εγώ έβαλα τα χρήματα, εκείνη επέβλεπε. Μου είπε, αν χαθεί το σπίτι, θα σβήσει η μνήμη όλης της οικογένειας», μου τονίζει.
«Με τις αδελφές μου είχαμε αποφασίσει αρχικά να το εγκαταλείψουμε, είχαμε τόσο κακές αναμνήσεις». Κομπιάζει. «Οποτε έρχομαι εδώ, κοιμάμαι στο καινούργιο σπίτι. Αποφεύγω να κοιμηθώ στο παλιό. Αν δεν πάρω μισό Βάλιουμ δεν μπορώ. Εδώ, σε αυτό το σπίτι, βασάνισαν τη μάνα με μου με φάλαγγα. Είχαν φυλακισμένα 23 άτομα, το είχαν επιτάξει όλο οι αντάρτες. Τους 13 τους πήραν στις 28 Αυγούστου και τους εκτέλεσαν, μαζί με τη μάνα μου. Ενα παιδί 17 χρονών το είχαν δέσει σε ένα ξύλο κάτω απ’ τον ήλιο, καλοκαίρι ήταν, το πήραν μαζί με τη μάνα μου και τον θείο μου και το εκτέλεσαν με τους υπόλοιπους. Οταν το ξαναφτιάχναμε, βρήκαμε θαμμένες βόμβες, χειροβομβίδες κι ένα πολυβόλο. Ισως είναι αυτό με το οποίο έγιναν οι εκτελέσεις. Στον μικρό κήπο υπήρχε ομαδικός τάφος εκτελεσμένων.
Γι’ αυτό σας λέω, όταν έρχομαι με φιλοξενούμενους, τους φέρνω εδώ κι εγώ κοιμάμαι στο άλλο σπίτι. Εδώ, όποτε κοιμάμαι, έχω εφιάλτες. Είμαστε όλοι δέσμιοι της παιδικής μας ηλικίας – αυτός ήταν ο τίτλος και ενός άρθρου που έγραψα στους New York Times».
Η τελευταία φορά
Και στο νέο σπίτι όμως, ο Νίκος Γκατζογιάννης «σπάει» για μια στιγμή, καθώς θυμάται τη στιγμή που είδε για τελευταία φορά τη μητέρα του. Με οδηγεί και στο ακριβές σημείο, στις παρυφές του χωριού, όπου αποχωρίστηκε την Ελένη, προτού αυτή διώξει τα παιδιά της προς τους αγρούς, και με κατεύθυνση τα τμήματα του Στρατού, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τους αντάρτες. «Χωρίς να το ξέρω τότε», λέει σήμερα, «έγινα ερευνητής ρεπόρτερ (σ.σ.: με σπουδές στο Κολούμπια) για να μπορέσω κάποτε να ερευνήσω και να αφηγηθώ την ιστορία της μάνας μου: πώς θυσιάστηκε τότε για να σώσει εμάς».
Του ζητώ να μου σχολιάσει την επικαιρότητα, πρώτα το φαινόμενο Τραμπ. «Νομίζω ότι ο Τραμπ κατάλαβε ότι η Χίλαρι Κλίντον και το Δημοκρατικό Κόμμα επικεντρώθηκαν σχεδόν αποκλειστικά στους μαύρους, στους ισπανόφωνους, στους φιλελεύθερους και στη νεολαία, αγνοώντας τη μεσαία και την εργατική τάξη. Ο Τραμπ κέρδισε αυτούς τους ψηφοφόρους σε συνδυασμό με τους συντηρητικούς που είχε με το μέρος του, τις θρησκευτικές ομάδες και τους παραδοσιακούς Ρεπουμπλικανούς. Εχει κάνει μερικές καλές επιλογές όπως τον Ράινς Πρίμπους ως διευθυντή του επιτελείου του στον Λευκό Οίκο, με προβληματίζει όμως η επιλογή του στρατηγού Μάικλ Φλιν ως διευθυντή του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, ο οποίος είναι ένθερμος υποστηρικτής της Τουρκίας».
Και πώς βλέπει την κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ; «Θα έλεγα πως εύκολα κερδίζει τον τίτλο της χειρότερης κυβέρνησης που είχε ποτέ η Ελλάδα απ’ όσο μπορώ να θυμηθώ και ίσως σε όλη τη νεότερη ιστορία της χώρας. Ο ελληνικός λαός και έξυπνος είναι και δημιουργικός.
Ποτέ μου δεν περίμενα ότι θα μπορούσε να επιλέξει τόσους πολλούς ανίκανους, άπειρους και γεμάτους άγνοια ανθρώπους του κομματικού σωλήνα και να τους παραδώσει τη μοίρα της χώρας. Με πληγώνει βαθύτατα όταν βλέπω τι γίνεται στην πατρίδα μου».
Έντυπη
No comments:
Post a Comment