Η διπλωματική γεωμετρία ναυάγησε στα Τίρανα

 To Vima

Η Αθήνα θέλει να επανέλθει στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά υποτιμά την πτώση της ευρωπαϊκής μετοχής της χώρας.
Η υπόθεση του Τσάμικου επανέφερε στο προσκήνιο τα αγκάθια που ταλανίζουν τις ελληνοαλβανικές σχέσεις. Απεδείχθη, ξανά, ότι πρόκειται για ζήτημα που τα Τίρανα προσθαφαιρούν στη διμερή ατζέντα ανάλογα με τις επιδιώξεις τους. Ωστόσο, το πρόβλημα διογκώθηκε από τη διαχείριση, κυρίως επικοινωνιακή, που έτυχε από το υπουργείο Εξωτερικών. Η επίσκεψη Κοτζιά στην Αλβανία ίσως προετοιμάστηκε με καλές προθέσεις. Εξελίχθηκε όμως αρνητικά για την ελληνική διπλωματία. Οι οιωνοί εμφανίστηκαν έγκαιρα, αλλά είτε υποτιμήθηκαν είτε αγνοήθηκαν.
Αρρυθμίες στο ΥΠΕΞ
Αυτό που θα έπρεπε όμως περισσότερο να απασχολεί την πολιτική και υπηρεσιακή ηγεσία της ελληνικής διπλωματίας είναι ότι εμφανίζονται ανάλογες αρρυθμίες τους τελευταίους 18 μήνες. Το τρέχον μοντέλο άσκησης εξωτερικής πολιτικής μοιάζει να εξαντλείται σε μία «ενεργητικότητα» που δεν είναι στοχευμένη. Η άσκηση «διπλωματικής γεωμετρίας» δεν αποτελεί αφ’ εαυτής επιτυχία, από τη στιγμή μάλιστα που η κυβέρνηση παραμένει τουλάχιστον αμφίθυμη σε ό,τι αφορά τα ευρωπαϊκά της διαπιστευτήρια. Η κριτική τούτη, διάχυτη σε διπλωματικούς αλλά και κυβερνητικούς παράγοντες, ερμηνεύεται από τον Νίκο Κοτζιά ως προσωπική επίθεση εναντίον του. Ωστόσο, η αναζήτηση (εσωτερικών) εχθρών δεν βοηθά κανέναν…
Ο κ. Κοτζιάς αντέδρασε στην ανάδυση του Τσάμικου λέγοντας ότι στις συναντήσεις που είχε με τον ομόλογό του Ντίτμιρ Μπουσάτι και τον πρωθυπουργό Εντι Ράμα δεν ετέθη το ζήτημα. Φαίνεται όμως ότι συνέβη το αντίθετο. Για την ακρίβεια, η προεργασία είχε λάβει χώρα πριν καν την αναχώρησή του από την Αθήνα με δηλώσεις του ίδιου του κ. Ράμα. Το δε χειρότερο ήταν ότι τόσο ο εκπρόσωπος του αλβανικού υπουργείου Εξωτερικών όσο, κυρίως, ο πρόεδρος του τσάμικου κόμματος PDIU εξέθεσαν άκομψα τον έλληνα υπουργό μετά την ανάρτηση του, όντως προκλητικού, πανό περί «γενοκτονίας Τσάμηδων» στον ποδοσφαιρικό αγώνα Αλβανίας – Ελβετίας.
Το προβληματικό στοιχείο είναι ότι η στάση των Τιράνων ενισχύεται από την εκ των πραγμάτων σημερινή αδύναμη θέση της Αθήνας που δεν μπορεί να αποκρυφθεί με ρητορικά σχήματα. Ο κ. Μπουσάτι δεν ήταν αφελής ώστε να θέσει το Τσάμικο υπό τη μορφή εδαφικών αξιώσεων. Εκανε λόγο για «σεβασμό των ελευθεριών και των θεμελιωδών δικαιωμάτων αυτού του τσάμικου πληθυσμού και των απογόνων τους». Διεύρυνε με αυτόν τον τρόπο το θέμα των περιουσιών υπό μεσεγγύηση, όπου σύμφωνα με έγκυρους νομικούς η ελληνική νομοθεσία θέτει αδικαιολόγητες διακρίσεις (π.χ. για την υπηκοότητα ή την καταγωγή). Αν προστεθεί το γεγονός ότι ο κ. Μπουσάτι υπογράμμισε ότι η σημερινή αλβανική κυβέρνηση θεωρεί ότι η Συμφωνία Οριοθέτησης των Θαλασσίων Ζωνών του 2009 θίγει την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, τότε η ελληνοαλβανική προσέγγιση κινείται σε ναρκοπέδιο.
Προθέσεις και ρεαλισμός
Η επίσκεψη στα Τίρανα και η σκέψη για πρόταση-πακέτο πηγάζει ίσως από ευγενείς προθέσεις. Ωστόσο, έμπειροι παρατηρητές της ελληνικής διπλωματίας εκτιμούν ότι επρόκειτο για μία πρωτοβουλία όχι καλά μελετημένη. Ο κ. Κοτζιάς έχει βασίσει, όπως προκύπτει από τις επιλογές του, την εξωτερική του πολιτική σε ορισμένες αντικρουόμενες παραμέτρους που προς το παρόν δεν αποδίδουν.
Στα Βαλκάνια, ο υπουργός Εξωτερικών φαίνεται να ρίχνει βάρος σε τρία σημεία: πρώτον, στην προσέγγιση με τη Βουλγαρία, δεύτερον, στο άνοιγμα στον αλβανικό παράγοντα, τρίτον, στη δημιουργία ενός είδους άτυπου «βαλκανικού Βίζεγκραντ» εντός ΕΕ, βάσει της συνεργασίας με Σόφια, Βουκουρέστι, Ζάγκρεμπ. Εκτιμά ότι μέσω αυτού θα επαναφέρει την ελληνική επιρροή στα Δυτικά Βαλκάνια, που πλέον όμως βρίσκονται υπό γερμανο-αυστριακή επιρροή. Καθώς δε η διεύρυνση έχει παγώσει, η Αθήνα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τα οικονομικά οφέλη που προσφέρει η διασύνδεση των Δυτικών Βαλκανίων με τα ισχυρότερα κράτη του Βορρά. Η προσφυγική κρίση τραυμάτισε επίσης την εικόνα της Αθήνας στα Βαλκάνια και καθυστερημένες κινήσεις όπως η «Τετραμερής της Θεσσαλονίκης» δύσκολα επουλώνουν τα τραύματα.
Στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο η Αθήνα μοιάζει να θέλει να τους έχει όλους ευχαριστημένους. Αυτό οδηγεί σε διασπορά ενέργειας και όχι απαραίτητα στην επιδιωκόμενη ιδιότητα του «έντιμου διαμεσολοβητή», στο πλαίσιο της οποίας ο κ. Κοτζιάς προτείνει πίσω από κλειστές πόρτες τη φιλοξενία μυστικών συναντήσεων ή διαπραγματεύσεων σε ελληνικά νησιά.
Αφήνοντας στην άκρη τις σχέσεις με την Τουρκία, που αποτελούν χωριστό κεφάλαιο, διάχυτη είναι τέλος η αίσθηση ότι σε σειρά ζητημάτων ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος η Αθήνα επιμένει να κινείται περιθωριακά και συμμάχους δύσκολα να βρίσκει.
Η ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ
Η σημερινή «αριστερή» κυβέρνηση μοιάζει ακόμη πιο φιλικά διακείμενη στο Ισραήλ σε σχέση με τις προκατόχους της, αν και είναι σαφές ότι η σχέση είναι ετεροβαρής. Ακόμη και στους κόλπους της ΕΕ η Αθήνα λαμβάνει φιλοϊσραηλινές θέσεις που έχουν ενοχλήσει ακόμη και κράτη ιδιαίτερα φιλικά προς το Τελ Αβίβ. Παράλληλα, καθησυχάζει τους Παλαιστινίους ενώ επιθυμεί αγαστή συνεργασία με την Τεχεράνη. Επιπλέον, έχει επενδυθεί πολύς χρόνος στα «γεωμετρικά διπλωματικά σχήματα» με Ισραήλ, Κύπρο, Αίγυπτο και μελλοντικά με Ιορδανία, Λίβανο, Παλαιστίνη. Απτά όμως αποτελέσματα δεν έχουν υπάρξει.